บาสเกตบอล 3X3 หรือสตรีทบาส

สตรีทบาส เริ่มต้นมาจากการเล่นบาสเกตบอลบนถนนนั่นเอง เดิมทีเรียกกันว่าสตรีทบอล (Street Ball หรือ Freestyle Street Basketball) ที่เป็นที่นิยมเล่นจากกลุ่มวัยรุ่นอเมริกัน ที่รักกีฬายอดนิยมอย่างบาสเกตบอลมารวมกลุ่มกัน ฝึกซ้อมเล่นกีฬาชนิดนี้ที่สนามบาสข้างถนน เพื่อฝึกทักษะให้เก่ง เพื่อที่จะสามารถเข้าไปเป็นนักกีฬาเล่นอยู่ในระดับ NBA ที่เป็นอาชีพใฝ่ฝันของชาวอเมริกันทั้งหลาย เมื่อก่อนบาสเกตบอลจะนิยมเล่นกันในหมู่คนผิวสีเป็นส่วนใหญ่ จึงมีชื่อเรียกอีกอย่างว่าแบล็กบาสเกตบอล (Black Basketball) หรือ Street Basketball

บาสเกตบอล 3x3 เป็นรูปแบบบาสเกตบอลที่เล่นกันตามท้องถนนและในยิมทั่วโลกมาเป็นเวลานาน แม้ว่าจะเป็นทางการน้อยกว่าก็ตาม เริ่มต้นในช่วงปลายทศวรรษ 2000 กฎของเกม 3x3 เริ่มกลายเป็นมาตรฐานทั่วทั้งสหรัฐอเมริกา โดยเฉพาะอย่างยิ่งผ่านการแข่งขันซีรีส์ Gus Macker และ Hoop It Up ซึ่งจัดกิจกรรมใหญ่ทั่วประเทศซึ่งรวมถึงทีมและผู้เล่นจาก ทุกระดับความสามารถ ในปี 1992 Adidas ได้เปิดตัวการแข่งขันstreetball ที่ยกเลิกไปแล้วในขณะนี้ ตั้งแต่นั้นมา จำนวนกิจกรรมและการแข่งขัน 3x3 ก็เพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่องทั่วโลก

ในปี ค.ศ.2007 FIBA จึงตัดสินใจที่จะทดสอบการแข่งขัน 3x3 ที่เอเชียนอินดอร์เกมส์ในมาเก๊าเป็นครั้งแรก และได้มีการทดสอบเพิ่มเติมอีกหลายครั้งในปี ค.ศ. 2008 โดยในเดือนเมษายนที่สาธารณรัฐโดมินิกันและเดือนตุลาคมในอินโดนีเซีย

ต่อมาได้มีการเปิดตัวในระดับนานาชาติในการแข่งขัน Asian Youth Games 2009 มีทีมที่เข้าแข่งขันในทัวร์นาเมนต์ชายจำนวน 19 ทีม และทีมที่แข่งขันในทัวร์นาเมนต์หญิง จำนวน 16 ทีม เกมทั้งหมดที่ถูกจัดขึ้นที่โรงเรียนมัธยมของชาวอังกฤษในTanah Merah สิงคโปร์ จากนั้น 3x3 เปิดตัวการแข่งขันทั่วโลกที่โอลิมปิกเยาวชนฤดูร้อน 2010 ในสิงคโปร์ การแข่งขันมี 20 ทีมที่เข้าร่วมในประเภทเด็กชายและเด็กหญิง การแข่งขันจัดขึ้นที่ Youth Space ตั้งแต่นั้นมา

ปัจจุบันสตรีทบาส ได้รับการสนับสนุนจากสหพันธ์บาสเกตบอลนานาชาติ (FIBA) ที่เป็นองค์กรควบคุมดูแลกีฬาบาสเกตบอลระหว่างประเทศ และได้มีการปรับรูปแบบการเล่นที่รัดกุมขึ้น มีการปรับเปลี่ยนหลาย ๆ อย่าง จนกลายเป็นกีฬาที่ได้รับความนิยมสูง ไม่เว้นแม้แต่ในเมืองไทยของเรา ที่เรียกว่าสตรีทบาส (Street Bas) หรือบาสเกตบอลแบบ 3x3 คือ มีผู้เล่นสูงสุดได้ฝ่ายละ 3 คน ซึ่งได้รับการยอมรับว่าเป็นเกมกีฬาที่สนุกสนาน และเป็นการออกกำลังกายที่ได้ฝึกความคิด การวางแผนเพื่อเอาชนะ และได้ประโยชน์ต่อสุขภาพร่างกายเป็นอย่างมาก

กฎและกติกา

หลังจากที่ “บาส3X3 หรือสตรีทบาส”เป็นที่นิยมมากขึ้นในระดับสากล จึงได้มีการปรับรูปแบบการแข่งขันให้มีมาตรฐาน มีรูปแบบ มีกติกา ที่ชัดเจน และสนุกสนานมากขึ้น เพื่อให้เกิดความมุ่งมั่นในการเล่นและสนับสนุนกีฬาชนิดนี้ จึงได้มีการก่อตั้งองค์กรสตรีทบาสขึ้นมาอย่างเป็นรูปธรรม ทำให้สตรีทบาสได้รับความนิยม และเกิดการแข่งขันสตรีทบาสอย่างเป็นทางการขึ้นทั่วโลก นักกีฬาสตรีทบาสที่มีทักษะความสามารถดี ๆ ก็ได้มีโอกาสเข้าร่วมคัดเลือกเข้าทีมใหญ่ ๆ ใน NBA หรือวงการบาสเกตบอลจากทั่วโลกอีกด้วย ทั้งนี้กฎกติกาที่เกี่ยวข้องมีรายละเอียดดังนี้

1) ระยะเวลาของเกมสตรีทบาส

สตรีทบาสมีระยะเวลาเล่น 20 นาที แบ่งเป็นครึ่งละ 10 นาที สามารถขอเวลานอกได้ทีมละ 1 ครั้ง ครั้งละ 30 วินาที แต้มที่ยิงลงปกติจะได้ 1 คะแนน ถ้ายิงนอกเขตเส้น จะได้ 2 คะแนน ทีมไหนเป็นฝ่ายทำคะแนนได้ ก็จะเปลี่ยนให้อีกทีมเป็นฝ่ายเริ่มเล่น

2) กติกาการแข่งขัน

ทีมไหนทำคะแนนได้ถึง 21 คะแนน ก่อนจะหมดเวลา ก็ถือว่าชนะในเกมนั้นไปเลย ถ้าหากหมดเวลาแล้วคะแนนยังเสมอกันอยู่ ก็จะมีการต่อเวลาพิเศษ ที่เรียกว่า Sudden Death ขึ้นมาแข่งต่อ ถึงตรงนี้ทีมที่เป็นฝ่ายทำคะแนนได้เพิ่ม 2คะแนนก่อน ทีมนั้นจะชนะไปในเกมนั้นทันที

3) การนับคะแนน

หากยังไม่หมดเวลา และมีทีมที่ได้ 15 คะแนนก่อน โดยที่อีกฝ่ายมีไม่เกิน 1 คะแนน ให้เป็นฝ่ายชนะไป ถ้าฝ่ายที่ตามอยู่มีเกิน 2 คะแนน ก็ให้เล่นจนหมดเวลา หรือทำได้ 21 คะแนน โดยการยิงลูกจากภายในเขตครึ่งวงกลมจะนับเป็น 1 คะแนน และยิงลูกจากนอกเขตครึ่งจะวงกลมจะนับเป็น 2 คะแนน และโยนโทษจะได้ครั้งละ 1 คะแนน

ส่วนฝ่ายที่ถูกทำคะแนน จะเป็นฝ่ายได้เริ่มเกมใหม่ หากหมดเวลาการแข่งขันยังมีคะแนนเท่ากัน จะใช้วิธีโยนโทษทีมละ 3 คน โดยสลับกันโยน และหากยังไม่มีผลแพ้-ชนะ ก็ให้โยนสลับอีกครั้งละ 1 คน จนกว่าจะมีผู้ชนะ นอกจากนั้น ทีมที่มีผู้หญิงเป็นผู้เล่นด้วย จะได้รางวัลพิเศษเพิ่มให้ 2 คะแนน หรือตามแต่จะตกลงกัน โดยจำนวนรางวัลพิเศษในแต่ละเกมไม่เกิน 5 ครั้ง

4) สนามแข่งสตรีทบาส

การแข่งขันสตรีทบาสจะเล่นเพียงครึ่งสนามบาส หากวัดจากครึ่งสนาม สนามสตรีทบาสจะมีขนาด 14×15 เมตร มีแป้นชู๊ต 1 แป้น แป้นสตรีทบาสจะมีความสูงประมาณ 2.80 เมตร ส่วนลูกบาสเกตบอลสำหรับสตรีทบาส ใช้เบอร์ 6 อย่างเป็นทางการในทุกประเภทแข่งขัน สนามสตรีทบาสจะมีเส้นเครื่องหมายคือเส้น 3 แต้ม และเส้น Freethrow

5) จำนวนผู้เล่น

ทีมแข่งขันจะต้องมีผู้เล่นในสนาม 3 คน (ตัวสำรอง ไม่เกิน 2 คน) หรือหากเล่นเพื่อความสนุก ก็สามารถออกแบบผู้เล่น และฟอร์มทีมมาได้เองตามสะดวก

6) การทำฟาวล์และการลงโทษ

การกระทำฟาวล์ส่วนบุคคล ผู้เล่นทำฟาวล์บุคคลถึง 4 ครั้ง ต้องออกจากการแข่งขันการทำฟาวล์ของทีม ทีมที่ทำฟาวล์รวมครบ 4 ครั้ง ถ้าทำฟาวล์ครั้งที่ 5 จะต้องถูกโยนโทษ 1 ครั้ง การทำฟาวล์แบบทีมจะนับต่อเนื่องทั้ง 2 ครึ่งเวลา จะไม่เริ่มนับใหม่ เหมือนการแข่งขันบาสเกตบอลแบบ 5 คน หากมีการกระทำฟาวล์ขณะกำลังยิงลูก ถ้าลูกบอลเข้าห่วงก็ให้นับคะแนนเลย โดยที่ไม่มีการโยนโทษเพิ่ม แต่หากลูกบอลไม่เข้าห่วง ก็ให้โยนโทษ 1 หรือ 2 ครั้ง ตามพื้นที่ที่ถูกทำฟาวล์ หากเป็นการฟาวล์เทคนิค ฟาวล์นอกเกม ให้ฝ่ายถูกทำฟาวล์โยนโทษ 1 ครั้ง และได้เป็นฝ่ายส่งลูกบอล หากเป็นการฟาวล์เสียสิทธิ์ ให้ฝ่ายถูกทำฟาวล์โยนโทษ 1 ครั้ง และเป็นฝ่ายส่งลูกบอล โดยผู้ทำฟาวล์ต้องออกจากการแข่งขันการฟาวล์นั้นผู้เล่นจะเป็นผู้บอกฟาวล์ด้วยตัวเอง และกติกาในการทำฟาวล์จะไม่ใช้กฎ 3 วินาที มาเป็นตัวกำหนด

นอกจากนี้ ยังมีการกำหนดกฎ กติกาและอื่นๆ ได้แก่

•  การส่งลูกบอลเข้าเล่นในทุกกรณี ให้ส่งลูกบอลเข้าเล่นจากหลังเส้นส่งลูกบอล
•  ทีมที่เป็นฝ่ายรุกต้องยิงประตูภายในเวลา Shot Clock คือ ภายใน 12 วินาที
•  หากทีมที่ยิงลูกไม่สำเร็จ สามารถแย่งลูกกลับมาได้ ก็สามารถยิงประตูซ้ำได้ทันที แต่หากทีมที่ป้องกันเป็นฝ่ายแย่งลูก หรือรีบาวน์ได้ ต้องส่งบอลให้ผู้เล่นทีมเดียวกันนอกเส้นสามแต้มก่อน จึงจะสามารถยิงลูกทำแต้มได้
•  การเปลี่ยนตัว เปลี่ยนตัวได้ทุกเวลาเมื่อลูกบอลเป็นบอลตาย โดยแจ้งต่อผู้บันทึกหรือกรรมการ

ประโยชน์ของการเล่นสตรีทบาส

เนื่องจาก Street Basketball จะเป็นการเล่นแบบที่เรียกว่า ฮาล์ฟคอร์ต (Half-Court Game) โดยใช้สนามเพียงครึ่งเดียวจากสนามจริง แบ่งเป็น 2 ทีม ผลักกันรุก-รับ เมื่อมีการเปลี่ยนการครอบครองลูก จะต้องเคลียร์ลูกก่อน ด้วยการส่งลูกออกไปยังเส้นครึ่งสนาม หรือนอกเส้นชู้ตก่อน จึงจะสามารถเล่นต่อได้ การเล่นสตรีทบาสจะมีความสนุกสนานมากขึ้น เพราะขนาดของสนามเล็กลง ใช้พื้นที่สนามอย่างคุ้มค่า มีการเคลื่อนไหวที่ต่อเนื่อง เกมไม่ยืดเยื้อ ผลัดกันรุกผลัดกันรับได้ตลอด

แม้ว่าสตรีทบาสเป็นกีฬาที่ตัดสินกันด้วยความแม่นยำ แต่ตลอดทั้งเกมต้องใช้ร่างกายหนักพอสมควร เพราะร่างกายจะมีเบียด มีแย่ง ปะทะกันตลอด ความฟิตจึงเป็นเรื่องสำคัญเช่นกัน แต่ด้วยเวลาการแข่งขันที่สั้นกว่า พื้นที่สนามที่น้อยกว่า จึงไม่ค่อยมีความได้เปรียบเสียเปรียบเรื่องสภาพร่างกายมากนัก หลายคนรูปร่างเล็ก ตัวไม่สูงมาก แต่ความสามารถเฉพาะตัวดี สามารถเล่นสตรีทบาสได้อย่างสบาย โดยเฉพาะรูปร่างแบบคนไทย ความสนุกอีกอย่างของสตรีทบาสคือมีแป้นชู้ตที่ไม่สูงมาก เรียกว่าใครที่ชอบกระโดด หรือโชว์ลีลา สามารถกระโดดดังค์ กันอย่างสนุกสนานเลยทีเดียว ซึ่งการออกสเต็ปท่าทาง ถือเป็นสีสันอย่างหนึ่งของสตรีทบาสเช่นกัน

กล่าวได้การเล่นสตรีทบาสมีประโยชน์ที่สำคัญหลายประการ ทั้งการทำให้ผู้เล่นได้สร้างพัฒนาการออกกำลังกาย ช่วยให้ร่างกายแข็งแรง สุขภาพดี เนื่องด้วยสตรีทบาสเป็นกีฬาที่ทำให้เกิดการเคลื่อนไหวร่างกายตลอดเวลา ทั้งจากการวิ่ง กระโดด การหลบเลี่ยง ทำให้ร่างกายเกิดความคล่องตัว จึงช่วยทำให้สมรรถภาพทางร่างกายหลายส่วนดีขึ้น มีอัตราการออกแรงทุกส่วนของร่างกายสูง เพราะต้องใช้แรงมาก ตลอดจนต้องใช้ทั้งทักษะ และความรวดเร็ว มีการเคลื่อนที่ตลอดเวลา จึงช่วยให้มีไหวพริบ ตัดสินใจเฉพาะหน้าได้ดี แก้ปัญหาได้อย่างรวดเร็ว ช่วยให้สมองปลอดโปร่ง จึงช่วยพัฒนาสมรรถภาพสูงสุดของร่างกายได้สูงขึ้น เพราะมีการพัฒนาการออกกำลังกายแบบแอนแอโรบิค ที่กล้ามเนื้อใช้พลังงานโดยไม่อาศัยออกซิเจน ช่วยรักษาความแข็งแรงของกล้ามเนื้อ โดยปัจจุบันมีความนิยมเล่นสตรีทบาสเพิ่มมากขึ้นในประเทศไทยอย่างชัดเจน ดังจะพบว่ามีการจัดรายการแข่งขันจำนวนมาก อีกทั้งยังมีสนามสตรีทบาสเกิดขึ้นจำนวนมากด้วยเช่นกัน

โดย มาสเตอร์กลยุทธ จิตต์รุ่งเรือง ผู้ฝึกสอนกีฬาบาสเกตบอลโรงเรียนอัสสัมชัญนครราชสีมา